Okuma süresi: 5 dakika
Türkiye’nin ilk yerli otomobili hakkında bilinmeyenleri kaleme aldığımız bu yazımızda yerli otomobilin üretim sürecinde yaşanan zorluklar ve talihsiz bir şekilde biten hikayesinden bahsedeceğiz.
Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, 1961 tarihli TÜSİAD toplantısında; “Otomotiv endüstrisi söz konusu olduğunda, modern bir ülke kendi ulaşım araçlarını üretmelidir. Günümüz dünyasında ulaşım araçları ekonomide önemli bir yer tutmaktadır. Kendi ulaşım araçlarımızı üretmeliyiz, kendi araçlarımızla taşınmalıyız. İlk olarak, bazı parçaları yapmak zorundayız; sonra, iyileştirme ile bunların% 70-80’ini oluşturmalıyız. Bazı insanlar Türkiye’de otomobil üretmenin imkansız olduğunu söylüyor. Bu düşünce kara zihinlerin ürünüdür.”
Dünyada sanayinin hızla geliştiği ve günümüz otomotiv devlerinin parlamaya başladığı yıllarda ülkemizde sanayi henüz yeni yeni gelişmeye başlamıştı. Dönemin koşullarında Türk mühendislerinden 129 gün gibi çok kısa bir sürede otomobil üretmeleri istendi. Bu imkânsız sayılabilecek görev başarılsa da Türkiye’nin ilk yerli otomobili Devrim otomobilinin hikayesi talihsiz bir şekilde son buldu.
Yerli Otomobil Üretme Fikri Nasıl Çıktı?
Ankara’da 16 Haziran 1961’de yapılan bir toplantıda Devrim otomobilinin hikayesi aslında başlamış oldu. Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile ilk yerli otomobili üretme fikri Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in talimatı doğrultusunda, Devlet Demiryolları yöneticileri ve mühendislere toplantıda okundu. Dönemin koşullarında yerli araba üretmek neredeyse imkansızdı. Otomobil üretimi için 1.400.000TL bütçe ayrılmıştı.
Yerli otomobil üretimi için mühendislere çok kısa biz zaman verildi. Buna göre 29 Ekim tarihine kadar yerli araba üretiminin tamamlanması gerekiyordu. Kollar sıvandı…
Yerli Otomobil Nasıl Üretildi?
Ankara’daki toplantı sonrasında TCDD Genel Müdür Yardımcısı Emin Bozoğlu liderliğinde kurulan bir ekip hemen çalışmaya koyuldu. Üretim için uygun bir yer seçildikten sonra hızla “Devrim” arabalarının yapımına başlandı. Organize olan ekip yapılan iş bölümü sonrasında hızla işe koyuldu. Mühendisler, gece gündüz iki vardiya halinde neredeyse uykusuz çalışmalar yürüttüler.
Kısa süre içerisinde yapılacak otomobilin ana hatları, kaç kişilik olacağı ve ortalama boyutları belirlendi. Karoseri için hazırlanan maketlerden bir tanesinin alçıdan modeli yapıldı. Bu modellerden kalıplar çıkartılarak karoserin tavanı ve aracın sac bölümleri üretildi.
Yeri otomobilin motor ve iç aksamda gerekli parçaları ise Sivas ve Ankara’daki TCDD fabrikalarında imal edildi. Birkaç parça dışında neredeyse tamamı yerli üretildi. Hızla devam eden çalışmaların sonucunda Ekim ayının ortalarında neredeyse ilk otomobil hazırlanmıştı. Mühendisler hemen siyah renkte olması planlanan ikinci otomobilin çalışmalarına başladılar.
Siyah renkte üretilen otomobil son gün yetiştirildi. Hatta bu otomobilin boyasının son katı 28 Ekim akşamı atıldı ve pasta cila işlemleri Ankara’ya sevk esnasında trende yapıldı.
Arabaların Ankara’ya sevki buharlı lokomotif ile çekilerek yapılacaktı. Sevk sırasında bacadan çıkan kıvılcımlar ile araçların alev almaması için benzin depoları tamamen boşaltıldı.
Yerli otomobilleri taşıyan tren sabaha karşı Ankara’ya ulaştı. Siyah ve beyaz Devrim arabaları, Sıhhiye semtinde bulunan Ankara Demiryolu Fabrikası’na indirildi. Araç depolarına manevranın sağlanması için sadece birkaç litre benzin konuldu. Arabalara asıl benzin transferi Sıhhiye’de Mobil Benzin İstasyonundan yapılacak ve ardından arabalar meclise götürülecekti.
Yerli Otomobil Devrim Test Sürüşünde
Tarihi an geldi. Kalabalık bir kortej eşliğinde Devrim arabaları yola koyulmuştu. Ancak büyük bir sorun vardı! Arabalara eşlik edenlerin benzin ikmalinden haberleri olmadığı için benzin dolumu unutulmuştu. Devrim arabaları meclis önüne geldiğinde durum anlaşıldı ve hızlıca birinci beyaz renk olan arabaya benzin konuldu. İkinci siyah renk olan araca yakıt ikmali yapılacakken Cemal Gürsel kapıda göründü ve ikmal yapılamadı.
Cemal Gürsel Devrim arabalarından ikinci sırada olan siyah renk araca bindi. Araçlar çalıştırıldı ve hareket etmeye başladılar. Cemal Gürsel’in bindiği siyah renkli devrim arabası 100 metro sonra durdu.
Cemal Gürsel’in “Neler oluyor?” sorusuna direksiyonda bulunan Yüksek Mühendis Rıfat Serdaroğlu “Paşam, benzin bitti.” cevabını verdi. Daha sonra Cemal Gürsel araçtan inerek birinci beyaz renk olan devrim arabasına bindi ve Anıtkabir’e devam etti.
Cemal Gürsel araçtan indikten “Batı kafasıyla otomobil yaptınız ama doğu kafasıyla benzin ikmalini unuttunuz” dedi.
Cemal Gürsel’in bindiği siyah renkli Devrim arabasının benzininin bitmesi ve 100 metre sonra durması ertesi gün manşetlerde geniş bir yel buldu. Haberlerde beyaz olan araçla Anıtkabir’e gidildiğinden neredeyse hiç bahsedilmezken arabanın boşuna yapıldığı ve paranın boşa gittiği konuşuluyordu.
Basın Devrim Arabalarına ayrılan ödenek heba edildi derken; aynı yıl Tarım Bakanlığı tarafından “At neslinin ıslahı” için ayrılan 25 milyon TL’lik ödenekten hiç bahsetmemişti.
Tüm bu yaşananların ardından Devrim arabalarının üretimi durdurulmuştur.
Devrim Arabaları Filmi
2008 yılında gösterime giren Türkiye’nin ilk yerli otomobili Devrim arabasının hikayesinin aktarıldığı film, otomobili kısa sürede yetiştirmesi gereken mühendislerin azmini anlatıyor.
Devrim Otomobili Hakkında Sıkça Sorulan Sorular ve Yanıtları
- Devrim otomobili ne zaman yapıldı?
Otomobilin üretim kararı 16 Haziran 1961’de alındı. 29 Ekim 1961 tarihinde ise görücüye çıkarıldı.
- Devrim arabası nerede yapıldı?
İlk yerli araba günümüzde TÜLOMSAŞ olarak bilinen Eskişehir Demiryolu Fabrikaları dökümhanesinde üretildi.
- Devrim arabası hangi Cumhurbaşkanı döneminde yapıldı?
İlk yerli otomobil Devrim arabası Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel döneminde üretilmiştir.
- Devrim otomobili hangi Başbakan zamanında yapıldı?
Devrim arabaları üretilmeye başlandığında darbe dönemi yönetimi olduğundan henüz seçim yapılmamış Başbakan seçilmemişti.
- Devrim otomobili hangi askeri darbe döneminde imal edilmiştir?
İlk yerli otomobil 27 Mayıs 1960 darbesi sonrasında üretilmiştir.
- Devrim otomobili Erbakan arasındaki ilişki nedir?
İnternette ve çeşitli kaynaklarda ilk yerli araba projesinin ve motor tasarımının Prof. Dr. Necmettin Erbakan tarafından hazırlandığı söylense de resmi kayıtlarda ismi geçmemektedir.
- Devrim otomobili neden üretilmedi? Devrim otomobilini kim engelledi?
Sebebi benzin ikmali, provokasyon ya da basın mı bilinmez ancak imkânsız gibi görünen bir sürede birbirinden değerli mühendislerin emeği ile üretilen yerli otomobil Devrim, hiçbir zaman seri üretime geçmedi.
Devrim Otomobil Mühendisleri
Devrim Arabası Teknik Ekip ve Yönetim Kurulu
TCDD Genel Müdür Yardımcısı Y. Müh. Emin Bozoğlu
TCDD Fabrikalar Dairesi Başkanı Y. Müh. Orhan Alp
TCDD Cer Dairesi Başkanı Y. Müh. Hakkı Tomsu
TCDD Cer Dairesi Başkan Yardımcısı Y. Müh. Nurettin Erguvanlı
Eskişehir Demiryolu Fabrikası Müdürü Y. Müh. Mustafa Ersoy
Adapazarı Demiryolu Fabrikası Müdürü Y. Müh. Celal Taner
Ankara Demiryolu Fabrikası Y. Müh. Mehmet Nöker
TCDD Genel Müdürlük Müşaviri Y. Müh. Hüsnü Kayaoğlu
TCDD Genel Müdürlük Müşaviri Y. Müh. Necati Peköz
Y. Müh. Tayfun Gültekin
Y. Müh. Gültekin Sabuncuoğlu
Y. Müh. Salih Kayasağın
Y. Müh. Kemal Serdaroğlu
Y. Müh. Şecaattin Sevgen
Y. Müh. Kemalettin Vardar
Y. Müh. Şahin Karadağ
Tasarım Grubu
Y. Müh. Nurettin Erguvan
Y. Müh. Ercan Türer
Y. Mimar Kemal Elagöz
Karoser Grubu
Mak.Müh. Celal Taner
Y. Müh. Faruk Akyol
Y. Müh. Samim Özgür
Y. Müh. Salih Kaya Sağın
Y. Müh. Hamdi Tahıllıoğlu
Y. Müh. Ferdi Mertcan Keskin
Döküm İşlemleri
Metalurjist İsmail Sıdal
Süspansiyon ve Fren Grubu
Mak.Müh. Hamit İşeri
Y.Müh. İsmet Özkan
Y.Müh. Mustafa Seyrek
Elektrik Donanımı
Y.Müh. Hasan Dinçer
Latif Dinçer
Kaynak Grubu
Mak.Müh. Halil Gedik
